Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι νευρολογικές διαταραχές που συμβαίνουν όταν οι επιδόσεις ενός ατόμου είναι πολύ πιο χαμηλά από το αναμενόμενο επίπεδο σε σχέση με τη νοημοσύνη του, την ηλικία του και τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες που είχε.
Πιο συγκεκριμένα είναι διαταραχές που έχουν επιπτώσεις στην ικανότητα χρήσης του προφορικού και του γραπτού λόγου, στους μαθηματικούς υπολογισμούς και στη διατήρηση της προσοχής. Οι μαθησιακές δυσκολίες είναι εγγενείς στο άτομο. Αυτό σημαίνει πως υπάρχουν στο παιδί από τη γέννησή του. Ωστόσο δεν αναγνωρίζονται συνήθως μέχρι να πάει το παιδί σχολείο.
Τι πρόβλημα έχει το παιδί μου και δεν καταλαβαίνει;
Όταν ένα παιδί διαγνωσθεί με κάποια από τις μαθησιακές δυσκολίες αυτό δε σημαίνει ότι:
- Το παιδί αυτό δε θα καταφέρει ποτέ να μάθει.
- Το παιδί αυτό έχει νοητική καθυστέρηση ή χαμηλή νοημοσύνη.
- Το παιδί αυτό είναι τεμπέλικο και δε θέλει να μάθει.
Αντίθετα
Όταν ένα παιδί διαγνωσθεί με κάποια από τις μαθησιακές δυσκολίες αυτό σημαίνει ότι:
- To παιδί αυτό έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο μάθησης
- Το παιδί αυτό θέλει κάποια βοήθεια για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του.
- Το παιδί αυτό δεν είναι τεμπέλικο, ούτε βαριέται, απλώς δουλεύει διαφορετικά από κάποια άλλα παιδιά.
Το εύρος των μαθησιακών δυσκολιών είναι πολυποίκιλο. Μια απλή κατηγοριοποίηση των διάφορων τύπων μαθησιακών δυσκολιών καταλήγει σε τρεις βασικές κατηγορίες. Πιο συγκεκριμένα, οι μαθησιακές δυσκολίες χωρίζονται σε:
- Δυσκολίες λόγου και ομιλίας. Πρόκειται για δυσκολίες στην παραγωγή και κατανόηση του προφορικού λόγου. Τέτοιες μπορεί να αφορούν την παραγωγή ήχων (άρθρωση), τη μετατροπή ιδεών σε λόγο (έκφραση) ή την κατανόηση των λεγομένων του συνομιλητή.
- Δυσκολίες γραπτού λόγου. Οι δυσκολίες αυτές μπορεί να αφορούν προβλήματα στην αποκωδικοποίηση του γραπτού λόγου, προβλήματα ορθογραφίας και γενικότερα προβλήματα στην παραγωγή γραπτού λόγου. Σε αυτές συμπεριλαμβάνεται και η περισσότερο γνωστή περίπτωση της δυσλεξίας (συχνά αναφέρεται και ως ειδική μαθησιακή δυσκολία).
- Δυσκολίες μαθηματικού λόγου. Σε αυτή την κατηγορία εμπίπτουν δυσκολίες στην αναγνώριση αριθμών και μαθηματικών συμβόλων, στην απομνημόνευση της προπαίδειας, στην κατανόηση αφηρημένων μαθηματικών εννοιών και στην επίλυση μαθηματικών προβλημάτων. Όπως και στην περίπτωση της προηγούμενης κατηγορίας (δυσκολίες γραπτού λόγου), πρόκειται για μορφές μαθησιακής δυσκολίας που, για προφανείς μάλλον λόγους, τις περισσότερες φορές ανιχνεύονται μετά την ένταξη του ατόμου στην εκπαιδευτική διαδικασία.
- Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ – Υ). Πολλά παιδιά, ιδιαίτερα στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, χαρακτηρίζονται από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς ζωηρά, υπερκινητικά, απρόσεκτα, δραστήρια ή ανυπάκουα. Αυτή η συμπεριφορά, αν και δυσκολεύει τη ζωή των γονέων και των δασκάλων, θεωρείται έως μια ηλικία φυσιολογική. Παρ’ όλα αυτά, όμως, επιβαρύνουν την καθημερινή ζωή του παιδιού, καθώς και τη σχολική επίδοσή του. Τα παιδιά με τα παραπάνω χαρακτηριστικά, δε μπορούν να ολοκληρώσουν εύκολα μια εργασία καθώς η προσοχή τους στρέφεται εύκολα σε κάποια άλλη δραστηριότητα. Συχνά φαίνεται να μη δίνουν προσοχή στον ομιλητή και να δυσκολεύονται να ακολουθήσουν τις οδηγίες. Η συμπεριφορά του παιδιού με ΔΕΠ-Υ στην κίνηση είναι βιαστική και αδέξια.
Τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες έχουν συγκεκριμένα προβλήματα σε κάποιους τομείς, πολλά εξαιρετικά ταλέντα, ενώ η απόδοσή τους παρουσιάζει διακυμάνσεις. Οι Μαθησιακές Δυσκολίες επηρεάζουν την ικανότητα των ατόμων να ερμηνεύσουν αυτά που βλέπουν ή ακούν, ακόμα και να συσχετίσουν πληροφορίες από διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου. Μερικά άτομα με Μαθησιακές Δυσκολίες δυσκολεύονται να εκφραστούν προφορικά ή γραπτά με οργανωμένο τρόπο.
Δυσκολίες στην οπτική πρόσληψη
- Προβλήματα στο να κατανοήσουν αυτό που βλέπουν.
- Προβλήματα στην αντιγραφή από τον πίνακα.
- Δυσκολίες στο να συνδέσουν ήχους με γράμματα και να αποκωδικοποιήσουν λέξεις.
- Αντιστροφές γραμμάτων και αριθμών.
- Δυσκολία στην κατανόηση του νοήματος μιας πρότασης.
Δυσκολίες στην ακουστική πρόσληψη
- Δυσκολίες στην κατανόηση αυτού που ακούν.
- Δυσκολίες στην ακουστική κατανόηση αφηρημένων εννοιών.
- Δυσκολίες στην εύρεση της κατάλληλης λέξης.
- Δυσκολία στο διαχωρισμό διαφορετικών μεταξύ τους ακουστικών ερεθισμάτων (παράδοση μαθήματος και φασαρία).
Οργάνωση
- Χάνουν ή μπερδεύουν τη θέση χρήσιμων αντικειμένων.
- Τα σημειωματάρια, οι τσάντες, τα θρανία και τα δωμάτια τους είναι συνήθως ανοργάνωτα.
- Παρουσιάζουν προβλήματα αλληλουχίας και οργάνωσης μιας εργασίας: από πού να αρχίσουμε, τι βήματα να κάνουμε.
- Παρουσιάζουν φτωχή δομή προτάσεων.
- Κάνουν λάθη στην ορθογραφία και τον τονισμό των λέξεων.
- Δυσκολεύονται στην έκφραση απλών σκέψεων και ιδεών.
- Κάνουν λάθη στη στίξη των προτάσεων.
Μνήμη
- Προβλήματα στο να θυμούνται αυτά που μαθαίνουν.
- Δυσκολίες στην ανάκληση όσων έχουν διαβάσει την προηγούμενη, με αποτέλεσμα υπερβολικό άγχος για τις εξετάσεις.
- Απόδοση με διακυμάνσεις.
Κινητικές ικανότητες
- Προβλήματα στην αδρή και λεπτή κινητικότητα.
- Δυσκολίες προσανατολισμού στο χώρο.
- Δυσκολία στη διάκριση δεξιού / αριστερού.
- Προβλήματα στον γραφοκινητικό συντονισμό.
Κοινωνικότητα και σχέσεις
- Οι Μαθησιακές Δυσκολίες συχνά επηρεάζουν την κοινωνική προσαρμογή των παιδιών.
- Οι συλλογισμοί τους είναι συγκεκριμένοι και δυσκολεύονται να κατανοήσουν τον μεταφορικό λόγο και τα αστεία.
- Εμφανίζουν δυσκολίες στην εκτέλεση των οδηγιών.
- Διαθέτουν περιορισμένες ικανότητες επίλυσης προβλημάτων και παρορμητικότητα στη λήψη αποφάσεων.
Κανένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά δεν πιστοποιεί την ύπαρξη μαθησιακής δυσκολίας. Δεν είναι απαραίτητο για τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες να έχουν όλα ή τα περισσότερα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Αυτά αποτελούν απλώς προειδοποιητικά σημάδια, που χρήζουν προσοχής από τους ειδικούς. Πολλά παιδιά εμφανίζουν κάποια από τα παραπάνω σημάδια και συμπτώματα. Όταν όμως ένα παιδί αντιμετωπίζει πολλές από αυτές τις δυσκολίες για αρκετό διάστημα, συστήνεται να ελεγχθεί για Μαθησιακές Δυσκολίες.
Τα ειδικά τεστ
Υπάρχουν διάφορα τεστ, τα οποία εξετάζουν όλο το νοητικό προφίλ του παιδιού. Πώς σκέφτεται λεκτικά, πώς σκέφτεται πρακτικά, και ανάλογα με τις αντιδράσεις του ο ειδικός καταλαβαίνει αν έχει προβλήματα τα οποία χρειάζονται ειδική αντιμετώπιση και συμβουλεύει τους γονείς ακριβώς τι να κάνουν για να περιορίσουν τις συγκεκριμένες δυσκολίες.
Η έγκυρη αναγνώριση και συνειδητοποίηση από τους γονείς των ψυχολογικών, εκπαιδευτικών και κοινωνικών παραγόντων που εμπλέκονται στο πρόβλημα του παιδιού τους είναι το πιο σημαντικό εφόδιο στην προσπάθεια σχεδιασμού μιας αποτελεσματικής παρέμβασης, που κυρίως στοχεύει να ενισχύσει την αίσθηση ικανότητας, αυτάρκειας και προσωπικού ελέγχου που έχει το παιδί για ό, τι αφορά τη ζωή του. Κάθε παιδί είναι μοναδικό στον τρόπο που μαθαίνει. Γονείς και δάσκαλοι πρέπει να εξατομικεύουν το πρόγραμμα του παιδιού ώστε αυτό να καλύπτει απόλυτα τις ανάγκες του. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ύπαρξη σταθερού, δομημένου περιβάλλοντος στο σπίτι και στο σχολείο.
Οι προσπάθειες, τόσο των γονιών όσο και των εκπαιδευτικών, θα πρέπει να έχουν ως γνώμονα και τελικό στόχο:
- Τη διαμόρφωση στο σπίτι και στο σχολείο ενός περιβάλλοντος όπου το παιδί όχι μόνο θα πετύχει, αλλά και θα βιώσει αυτή του την επιτυχία ως αποτέλεσμα κυρίως των δικών του προσπαθειών και ικανοτήτων. Για να συμβεί αυτό, πρέπει να ενδυναμώσουμε το παιδί και να ενισχύσουμε την αίσθηση ότι έχει το ίδιο προσωπικά τον έλεγχο και την ευθύνη για τη ζωή του. Οι γονείς δεν πρέπει να κάνουν εκείνοι τη «δουλειά» του παιδιού, αλλά να το βοηθήσουν να οργανώσει τις προσπάθειες και τις δυνάμεις του με τέτοιον τρόπο, ώστε να επιτύχει μόνο του το επιθυμητό αποτέλεσμα. Με αυτό τον τρόπο, επικοινωνούν στο παιδί την αποδοχή και την εκτίμησή τους, ενισχύουν την αυτοπεποίθησή του, βοηθούν στην εσωτερική του ηρεμία, το κινητοποιούν να πετύχει περισσότερα, ενώ ενθαρρύνουν την αυτονομία του.
- Τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που ενισχύει την πεποίθηση στο παιδί ότι τα λάθη και οι αποτυχίες δεν είναι μόνο αποδεκτά, αλλά και αναμενόμενα, και πρέπει να τα βλέπουμε ως ευκαιρίες για μάθηση. Με άλλα λόγια, να επιδιώκουμε να πείσουμε τα παιδιά που είναι ευάλωτα σε αποτυχίες ( πολλά εκ των οποίων νιώθουν ηττημένα και κουρασμένα μετά από χρόνια απογοητεύσεων και αποτυχιών) ότι οι αποτυχίες τους μπορεί να τα οδηγήσουν στην επιτυχία.
- Την επίτευξη ενός δημιουργικού διαλόγου με το παιδί, ο οποίος θα ενισχύσει το κριτικό του πνεύμα και την πληροφόρησή του σχετικά με τη χρήση αποτελεσματικών «τεχνικών μάθησης» και επικοινωνίας. Συναισθηματικές αντιδράσεις των γονιών, όπως ο θυμός, η γελοιοποίηση ή ο χλευασμός του παιδιού, πρέπει να αποφεύγονται. Ο γονιός δεν πρέπει να ξεχνά ότι το παιδί έχει πρόβλημα με τον έλεγχο της συμπεριφοράς του. Αντί να του πει: «Εάν προσπαθούσες περισσότερο, θα τα πήγαινες καλύτερα…» ή «Εάν έδειχνες πιο συχνά την απαραίτητη προσοχή και δεν τεμπέλιαζες, θα είχες καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο», θα ήταν πιο αποτελεσματικό να του πει: «Νομίζω ότι προσπαθείς, πιστεύω όμως ότι το πρόβλημα μπορεί να οφείλεται στο ότι οι τρόποι / τεχνικές που χρησιμοποιείς για να μάθεις δεν είναι οι καλύτερες δυνατές». Τέτοιου είδους σχόλια βοηθούν το παιδί να σκεφτεί, χωρίς να προκαλούν την επιθετικότητά του ή να ενισχύουν την άρνησή του.
